1576 kanamalı ateş salgını ne demek?

1576 kanamalı ateş salgını günümüz Meksika'sında bulunan, 16. yüzyılda Yeni İspanya diye bilinen bölgede gerçekleşen genel olarak kanamalı salgın denilen bir ya da birden fazla hastalık dolayısıyla gerçekleşen milyonlarca ölüme denmektedir.

Salgının nedeni bilinmemektedir ama yerli bir kanamalı ateş türü olabileceği, belki de son 500 yılda o bölgede beliren en kötü kuraklık ve Avrupa istilasının ardından Meksika yerlilerinin yaşam şartları dolayısıyla salgının daha da çok yayılmış olabileceği düşünülmektedir.¹ Bazı tarihçiler salgının sebebinin tifüs, kızamık ya da çiçek hastalığı olduğu teorisinde bulunmuşlardır ama belirtiler uyuşmamıştır.²³

Tarihi

Kanamalı ateş salgını genellikle büyük bir kuraklığın iki yılı içerisinde gerçekleşirken yağmurlu mevsimin iki yılı içerisinde de "matlazahuatl" denen bir hastalık ortaya çıkmıştır. 1576'daki salgın, Venezuela'dan Kanada'ya doğru ilerleyen kuraklıktan sonra gerçekleşmiştir.⁴⁵ Kuraklık ile hastalık arasındaki korelasyon ise kuraklıktan sonra gelen yağmurda, kanamalı ateş hastalığını taşıyan Calomys ismindeki fare cinsinin nüfusu, koşullar iyileştikçe artmıştır.⁶ Kanamalı ateş olduğundan şüphelenilen toplam 12 tane salgın olmuştur, en büyükleri ise 1545, 1576, 1736 ve 1813 yıllarında gerçekleşmiştir.⁷

Etimoloji

Hastalığın asıl ismi (Cocoliztli) Nahuatl dilindeki "haşere" kelimesinden⁸ veya illet, hastalıık ya da vebadan gelmiştir. Ama orijinal isim, ilk defa 1545'te belirip Yerli ve İspanyol benzerlerini öldüren isimsiz hastalığa da bu isim verildiğinde asıl taşıdığı anlamı kaybetmiştir.⁹

Belirtileri

1576'daki salgına tanık olmuş bir hekim olan Francisco Hernandez'e göre, hastalığın belirtileri ateş, şiddetli baş ağrısı, baş dönmesi, siyah dil, koyu renkli idrar, dizanteri, şiddetli karın ve göğüs ağrısı, baş-boyun nodülleri, nörolojik bozukluklar, sarılık ve burundan, gözlerden ve ağızdan aşırı kanamadır; ölüm ise 3 ila 4 gün arasında gerçekleşmektedir.¹⁰